O nas
Po 1945 r. na skutek ekspatriacji ze Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich II RP tysiące Polaków znalazło się we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku. Lwowianie ze swoim przywiązaniem do miasta Semper Fidelis i typem wielkomiejskiej obyczajowości wywarli zdecydowany wpływ na naukowo-kulturalne oblicze polskiego Wrocławia. Ten fenomen spowodował, że w schyłkowym okresie PRL-u właśnie we Wrocławiu podjęto starania o wydobycie z politycznego niebytu problem Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich, jako ważnej części dziedzictwa narodowej kultury. Działania te przyniosły pozytywny efekt, ponieważ 22 września 1988 r. do rejestru stowarzyszeń w Wydziale Prawno-Administracyjnym Urzędu Wojewódzkiego wpisane zostało Towarzystwo Miłośników Lwowa (dalej: TML) – pierwsza w Polsce organizacja kresowa.
Otwarta formuła tej organizacji umożliwiła powstawanie w jej ramach oddziałów i klubów, grupujących Polaków pochodzących z różnych miast i miasteczek południowych i wschodnich kresów II RP. Jako jeden z pierwszych powstał Klub Tłumaczan, 6 lutego 1989 r., powołany we Wrocławiu 20 marca 1989 r. uchwałą Zarządu Głównego TML oraz byłych mieszkańców Tłumacza – powiatowego miasteczka w woj. stanisławowskim. Przekształcenie go w Ogólnopolski Oddział Tłumaczan nastąpiło zgodnie z nowym statutem TML, które w 1992 r. przyjęło nazwę Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich (dalej: TMLiKPW). W sierpniu 1955 r. w pierwszym nieoficjalnym spotkaniu tłumaczan w Warce uczestniczyła niewielka grupa maturzystów tłumackiego państwowego gimnazjum i liceum. Następne zjazdy gromadziły coraz więcej uczestników i odbywały się we Wrocławiu (1956), Warszawie (1966), ponownie Wrocławiu (1968), Katowicach (1971), Kozłowicach (1972), Warszawie (1976), Koszalinie (1978) i Sopocie (1979).To ostatnie spotkanie upamiętniało jednocześnie rocznicę ostatniej polskiej matury w tłumackim gimnazjum, w maju 1939 r. Wielki autorytet przedwojennego polskiego Tłumacza, dr med. Michał Nikosiewicz, wygłosił wówczas odczyt o historii gimnazjum, którego był absolwentem. Następne zjazdy przybrały charakter ogólnych koleżeńskich spotkań tłumaczan i ich rodzin, co umożliwiało podtrzymywanie więzi, pamięci i tradycji wyniesionych z tamtej ziemi. Spotkania te łączyły się z dwutygodniowym pobytem w atrakcyjnych miejscowościach Polski, takich jak Karpacz (1984), Trzebnica (1988), Otmuchów (1989), a od 1990 r. do dzisiaj w turystycznych miejscowościach nad polskim morzem. W kilku takich koleżeńskich i wypoczynkowych zjazdach członków, a także sympatyków Ogólnopolskiego Oddziału Tłumaczan TMLiKPW brali udział tłumaczanie, których wojenne losy rozrzuciły po świecie, m.in. z USA, Kanady, Anglii, Szwajcarii i Francji. Jest rzeczą godną uwagi, że szczupłe już grono byłych mieszkańców Tłumacza i ich dorosłe mające rodziny dzieci, w znacznej większości mają ukończone studia wyższe. Potwierdzało niejako ciągłość tradycji, gdyż w tym powiatowym miasteczku już od 1922 r. istniało Akademickie Koło Tłumaczan.
Członkowie Oddziału ufundowali trzy tablice umieszczone w kościele św. Stanisława, św. Doroty i św. Wacława we Wrocławiu poświęcone: pamięci profesorów i uczniów tłumackiego gimnazjum poległych, zamordowanych i zaginionych w latach 1915-1920 oraz 1939-1945, pomordowanym w latach 1939-1946 przez UPA Polakom z powiatu tłumackiego, ks. kanonikowi Edwardowi Tabaczkowskiemu, proboszczowi parafii św. Anny w Tłumaczu, który w 1942 r. za ratowanie Żydów został zamęczony w więzieniu hitlerowskim w Stanisławowie. Wybór kościoła we Wrocławiu, który od lat gromadzi tłumacką społeczność, nie był przypadkowy. W latach 1954-1986 jego proboszczem był rodowity tłumaczanin ks. prałat Czesław Tuzinkiewicz, pochodzący ze znanej i szanowanej tłumackiej rodziny.
W Tłumaczu rodzili się, osiedlali na stałe lub na pewien czas, pracowali, uczyli się ludzie, którzy godnie zapisali się w historii II Rzeczpospolitej. Miasteczko miało środowisko inteligenckie; tworzyli je: nauczyciele, urzędnicy, lekarze, notariusze, kupcy, prawnicy i strażnicy ładu publicznego, a także ofiarni kapłani, absolwenci Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Lwowskiej obrządku rzymskokatolickiego we Lwowie. Ich nazwiska znane są w polskiej nauce i kulturze byli to : Ostap Ortwin (1876-1942) pisarz, publicysta i krytyk literacki, prezes lwowskiego Oddziału Związku Zawodowego Literatów Polskich, zamordowany przez Niemców, Władysław Kozicki (1879-1936) historyk sztuki, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, Benedykt Fuliński (1881-1942) wykładowca matematyki w gimnazjum tłumackim, później profesor Politechniki Lwowskiej, członek Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, Edward Kozikowski (1891-1972) poeta, sekretarz Związku Zawodowego Literatów Polskich w latach 1935-39, Tadeusz Hollender (1910-1943) poeta, tłumacz, redaktor lwowskich „Sygnałów”, rozstrzelany przez Niemców, Hieronim Wierzchowski herbu Korczak (1860-1942) – jeden z pierwszych polskich esperantystów, sędzia, polityk, demokrata i poseł do austriackiej Rady Państwa, sędzia powiatowy w Tłumaczu, Franciszek Grochalski (1912-1967) – absolwent gimnazjum w Tłumaczu, polityk ruchu ludowego, poseł na Sejm PRL III i IV kadencji.
Z Tłumacza pochodzili wysocy rangi zasługami oficerowie Wojska Polskiego: Zbigniew Deyczakowki (1902-1943) – absolwent Szkoły Morskiej w Tczewie, kapitan żeglugi wielkiej, współtwórca Stoczni Yachtowej w Gdyni, znawca prawa morskiego i poliglota, uczestnik konwojów atlantyckich, dowódca „Robura VIII” – „Zagłoby”, który zginął wraz z całą załogą na storpedowanym przez Niemców statku w 1943 r., Zygmunt Deyczakowski (1905-1979) – absolwent Szkoły Morskiej w Tczewie, kapitan żeglugi wielkiej, podczas II wojny światowej dowódca „Chrobrego” i „Batorego”, Konstanty Czechowicz (1898-1998) – pułkownik Wojska Polskiego, emigracyjny historyk wojskowości, Władysław Gniady ps. „Trzecieski” (1888-1918) – major piechoty Legionów Polskich, uczestnik walk podczas kampanii karpackiej w 1915 r., kawaler Orderu Virtuti Militari, Michał Kłopotowski (1894-1940) – major dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, adiutant marszałka Józefa Piłsudskiego, zamordowany w Charkowie, Władysław Józef Skłodowski (1895-1977) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, starosta powiatów: nowomiejskiego, kołomyjskiego i tłumackiego w II Rzeczypospolitej. Wśród znanych osób, które związane były z Tłumaczem znaleźli się także młodsi o pokolenie dwaj twórcy, przed 1939 rokiem uczniowie tłumackiej szkoły powszechnej, którzy po wojnie stali się współtwórcami polskiej kultury Wrocławia. Byli to: Mieczysław Zdanowicz (1928-2003) – rzeźbiarz, profesor akademii sztuk pięknych oraz Marian Poźniak (1919-2012) – malarz profesor na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej. W XX-leciu międzywojennym i w czasie okupacji miał też Tłumacz mądrych i ofiarnych duszpasterzy: proboszcz parafii św. Anny ks. Edward Tabaczkowski (1872-1942), który pasterzował tam 32 lata, od roku 1910 do aresztowania przez Gestapo w lecie 1942 r., ks. dr Mikołaj Witkowski (1889-1977) – erudyta i poliglota. Był katechetą Gimnazjum Tłumackiego w latach 1925-1939. Po śmierci ks. Tabaczkowskiego administratorem parafii św. Anny w Tłumaczu został ks. Franciszek Piszczór (1908-1984), ks. Edward Kopeć (1918-1989) – wikariusz parafii tłumackiej. Po ekspatriacji studiował na Wydziale Teologicznym UJ, gdzie uzyskał doktorat i habilitację,
Wśród wielu dokonań OOT należy przede wszystkim wymienić
renowację obrazu św. Anny Samotrzeciej z kościoła w Siedlakowicach, pochodzącego z głównego ołtarza kościoła w Tłumaczu i ponownie poświęconego w 1994r przez JE Ks. Kardynała Henryka Gulbinowicza.
zorganizowanie w sierpniu 1991r. pierwszego od czasów zakończenia wojny wspólnego wyjazdu do Tłumacza, który był źródłem wielu wzruszeń i odnowieniem kontaktów z dawnymi mieszkańcami miasta.
coroczną i trwającą już wiele lat organizację trzech spotkań w roku, na których nasi członkowie podtrzymują trwałą więź i pielęgnują tradycje tłumackie. Są to: styczniowe spotkanie opłatkowe, lipcowa pielgrzymka do obrazu św. Anny Samotrzeciej w Siedlakowicach oraz letnie zjazdy nad morzem
współpracę z Kuratorium Dolnośląskim oraz TVP Wrocław w akcji ratowania polskich nekropolii na Kresach, którą wspieraliśmy finansowo oraz fizycznie uczestnicząc w pracach na tlumackim cmentarzu.
udzielanie finansowego wsparcia dla polskiej szkoły w Stanisławowie oraz na ratowanie kościółka /cerkiewki /w Oknianach.
uczestnictwo w akcji porządkowania polskiej nekropolii w Tłumaczu, Oknianach, Buczaczu i Zbarażu w ramach akcji „Mogiłę pradziada ocal od zapomnienia”.
materialne wspieranie Polaków pozostałych w Tłumaczu
zorganizowanie w 2013 roku wraz z wójtem Gminy Miłkowice W. Kwaśnym tygodniowego pobytu we Wrocławiu tłumackiego chóru „Acsios”, złożonego z tłumackiej młodzieży.
wydawanie Zeszytów Tłumackich dokumentujących historię Tłumacza i ziemi tłumackiej oraz rejestrujących wydarzenia związane z bieżącą działalnością.
Ogólnopolski Oddział Tłumaczan jest jednostką organizacyjną w strukturach Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo Wschodnich, zrzeszającą członków z całego kraju oraz z zagranicy. Posiada osobowość prawną, działa zgodnie ze statutem Towarzystwa, i korzysta z siedziby Zarządu Głównego. Jest spadkobiercą bogatego archiwum tłumackiego, dzięki czemu powstaje czasopismo „Zeszyty Tłumackie”, ukazujące się od 1996 r. Redaktorem naczelnym do 2005 r. była Danuta Tabińska-Juhas, a obecnie funkcję tę pełni Elżbieta Niewolska.
Podsumowując cały okres naszej działalności śmiało możemy powiedzieć, że jesteśmy zorganizowani już 67 lat, w tym 33 jako TMLiKPW Ogólnopolski Oddział Tłumaczan. Wszystkie osiągnięcia oraz więź, która przez lata trwała i trwa do dzisiaj, społeczność tłumacka zawdzięcza ludziom, którzy poświęcili swój czas pracując społecznie dla szczytnego celu, jakim jest dbałość o nasze dziedzictwo narodowe. Do najbardziej zasłużonych dla Tłumacza osób należą: dr Michał Nikosiewicz, ks. Czesław Tuzinkiewicz, ks. Lesław Jeżowski, Zbigniew Bojczuk oraz Zygmunt Burczyński — wieloletni prezesi naszej organizacji, Danuta Tabińska Juhasz — wieloletnia redaktor Zeszytów Tlumackich, Jerzy Czyżyki — wieloletni sekretarz Oddziału, Krystyna Korta, Janina Duszyńska, Jan Johnson, Karol Mytnik, Julian Piotrowicz, Henryk Wilczewski, Władysław Geruła, Anna Bocheńska, Józefa Skowron, Anna Kłonowska,Tadeusz i Stanisław Pelikanowie, prof. Mieczysław Zdanowicz, prezes ZG TMLiKPW, Andrzej Kaminski, śp. sekretarz ROPWiM Andrzej Przewoźnik, ks. infułat Stanisław Turkowski, Helena Bilińska, Czesława Koczwara Kałuża, Anna Jasińska, Władysław Tomyn, dr Danuta Nespiak, Roma Lityńska Króliczek,Zofia Ruszkiewicz, Janina Stybel, Józef Duszyński, Janina Pactwa, Anastazja Bogucka, Jadwiga Królikowska, Adam Biliński, ks. Andrzej Brodawka, ks. Stanisław Kulig, sołtys Siedlakowic Jerzy Czerwiec, Irena Rosowska, Krystyna Helt, Elżbieta Niewolska oraz wiele innych osób w tym wspaniała młodzież, która poświęca swój wolny wakacyjny czas na ciężką pracę na tłumackim cmentarzu i która zdobyła nasze serca i szacunek.
Elżbieta Niewolska
Zarząd Ogólnopolskiego Oddziału Tłumaczan
Kadencja 2017-2021
Prezes
Elżbieta Niewolska
V-ce prezes
Tadeusz Biś
Skarbnik
Irena Rosowska
Sekretarz
Łukasz Wolski
Członek
Krystyna Helt
Z-ca członka
Mieczysław Pawłów
Z-ca członka
Bogusław Wiśniewski