Tłumacz – miasto na Ukrainie, w obwodzie iwanofrankiwskim, siedziba administracyjna rejonu tłumackiego.

Historia

Pierwsza wzmianka o miejscowości pojawia się w latopisie halicko-wołyńskim z 1213 roku. W XIV wieku, po śmierci ostatniego księcia halickiego Jerzego II Bolesława z Piastów mazowieckich w wyniku wypraw zbrojnych (według innych danych drogą dziedziczenia), Tłumacz, jak i cała Ruś Halicka, przeszedł na króla polskiego Kazimierza Wielkiego. W 1386 roku miał król ufundować w Tłumaczu parafię. Pod koniec XIV wieku miejscowość została przekazana przez księcia Władysława Opolskiego Rusinowi Mikołajowi Korytce. Miejscowość otrzymała w 1448 roku prawo magdeburskie. W 1485 roku parafia tłumacka otrzymała dla tłumackiego kościoła od króla Kazimierza Jagiellończyka dwór, ziemie, staw, ogrody, dziesięcinę oraz zwolnienie od podatków.W I Rzeczypospolitej należał Tłumacz do województwa ruskiego. W 1510 roku miasto zostało zniszczone i zrabowane przez Turków. W 1511 roku otrzymało przywilej na jarmark roczny. W 1530 roku najechał na ziemię tłumacką hospodar wołoski Petryła i zajął Tłumacz wraz z Tyśmienicą, które stracił rok później po klęsce z wojskami Jana Tarnowskiego. W XVI wieku istniał w Tłumaczu klasztor bazylianów. W 1584 i 1621 roku miasto było palone przez Tatarów. W czasie powstania Chmielnickiego, w 1648 roku z pobliskiej Ottyni wyruszyli na Tłumacz chłopi pod przewodnictwem Jaremy Popowicza, którzy zabili wójta Tłumacza, Ostrowskiego. W 1661 roku Tłumacz został zniszczony przez Kozaków i Węgrów Rakoczego. W 1686 roku król Jan III Sobieski założył w mieście obóz wojskowy, przygotowując się przed wyprawą wołoską. W pierwszej połowie XVIII wieku Tłumacz znajdował się w posiadaniu Potockich. Po pierwszym rozbiorze Polski w 1772 roku miasto znalazło się w granicach monarchii Habsburgów. W latach 1867–1918 Tłumacz był siedzibą powiatu tłumackiego.W II Rzeczypospolitej miasto było siedzibą administracyjną powiatu tłumackiego w województwie stanisławowskim, a od 1 sierpnia 1934 roku także nowo powstałej gminy wiejskiej Tłumacz utworzonej w ramach reformy na podstawie ustawy scaleniowej. W 1921 roku liczyło 5788 mieszkańców (3063 kobiety i 2725 mężczyzn) i znajdowały się w nim 854 budynki mieszkalne. 3391 osób deklarowało narodowość polską, 1395 – żydowską, 999 – rusińską, 1 – czeską, 1 – niemiecką, 1 – rosyjską. 2012 osób deklarowało przynależność do wyznania mojżeszowego, 1951 – do rzymskokatolickiego (w tym 24 obrządku ormiańskiego), 1821 – do greckokatolickiego, 3 – do prawosławnego, 1 – do niewiadomego. Tłumacz był prężnie rozwijającym się ośrodkiem miejskim. Chociaż jedna z pierwszych w regionie cukrowni została zlikwidowana jeszcze pod koniec XIX wieku, działały inne zakłady przemysłowe, przede wszystkim młyny, rozwijał się handel oraz kwitło budownictwo. Podstawę gospodarki w dalszym ciągu stanowiło jednak rolnictwo. Byli mieszkańcy Tłumacza są skupieni w Ogólnopolskim Oddziale Tłumaczan Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich z siedzibą we Wrocławiu, w ramach którego urządzają wspólne spotkania, wyjazdy oraz wydają czasopismo pt. „Zeszyty Tłumackie”.